Montering

Wat er zo belangrijk is aan een montering en waarom niet elke montering geschikt is voor astrofotografen. Met aanbevelingen...

Een belangrijk onderdeel van een telescoop: de montering. Het is daarbij niet van belang om wat voor soort constructie het gaat.

Het maakt niet uit hoe goed de optiek is: als de montering niet goed is, kunt u ook niet met ’s werelds beste optiek van de observatie genieten. Let bij het maken van uw keuze op de stabiliteit en vraag ons het liefst om advies als u nog niet helemaal zeker van uw zaak bent.

Met een azimutale montering zet u de telescoop in azimut (breedtegraad) en hoogte en richt u hem op elk object dat u maar wilt. Bij de meeste goedkope telescopen is de telescoop op een kleine vork gemonteerd. Maar zelfs daarmee is het mogelijk om een object te volgen. Bovendien zijn er ook verfijnde varianten waarmee het heel leuk observeren is.

Bovendien heeft de telescoop aan één kant een klein zilverkleurig staafje dat op de vorkbevestiging kan worden aangesloten en in de hoogte kan worden vastgezet (dit geldt meestal voor de kleinste telescopen). De andere telescoopas kan 360° in de breedte in alle hemelrichtingen worden gedraaid. Het kan worden vastgezet met een kleine schroef.

Uitgerust op deze manier kunt u met deze montering op elk object aan de hemel richten en het waarnemen. Deze uitvoeringen hebben het voordeel dat zij zeer gemakkelijk te vervoeren zijn en geen verdere kennis vereisen. Als u een hemellichaam waarneemt, moet u de telescoop in beide assen corrigeren.

Door de draaiing van de aarde beweegt een ster ongeveer 0,25° per minuut aan de hemel. Objecten stijgen op in het oosten, beginnen daar hun cirkelbeweging, bereiken hun hoogste punt in de meridiaan in het zuiden en zakken tenslotte weer weg tot zij in het westen ondergaan.

Om uw object te volgen

Met een azimutale montering kunt u het object in kwestie dus altijd "vangen" wanneer het na korte tijd weer uit het gezichtsveld van het oculair verdwijnt. Dit is soms niet eenvoudig als de telescoop een zeer eenvoudig gebouwde montering heeft waarbij geen fijnafstelling mogelijk is. Zo'n montering is zeker niet geschikt voor astrofotografie, omdat een fotografisch object altijd precies in het gezichtsveld moet blijven. Bovendien is de azimutale bevestiging ook onderhevig aan veldrotatie.

Er zijn echter ook comfortabele azimutale monteringen met twee draaiknoppen voor beide assen voor een nauwkeurige beweging. Hierdoor kunt u hemellichamen veel preciezer benaderen. Als u van plan bent een telescoop met azimutale montering te kopen, raad ik u aan een variant met een nauwkeurige beweging te kiezen.

De equatoriale of parallactische montering is uitgelijnd met de aardas en volgt de sterren in een cirkelboog. U hoeft in plaats van twee assen slechts één as te besturen om een object in het midden van het gezichtsveld te houden. Praktisch voor observatie en essentieel voor astrofotografie.

Er zijn twee varianten:

• Duitse montering
• Vorkmontering

Beide monteringen zien er verschillend uit, het principe is echter hetzelfde: ze bestaan uit twee beweegbare assen.

• Rechteklimmingsas
• Declinatieas

De rechteklimmingsas wordt uitgelijnd met de hemelnoordpool in de buurt van de Poolster. Hij loopt dus parallel aan de aardas. Een poolzoeker helpt bij de uitlijning. De declinatieas staat negentig graden verticaal.

De declinatie geeft de hoogte van een hemellichaam boven de hemelevenaar aan in graden tot 90°. De coördinaten van de rechte klimming zijn verantwoordelijk voor de variabele uurhoek. Het nulpunt ligt in het lentepunt in het sterrenbeeld Vissen en wordt aangegeven in uren en minuten.

Als u een bepaald object in uw telescoop hebt ingesteld, kunt u de coördinaten op een sterrenkaart natekenen. De declinatie staat altijd vast en komt overeen met de informatie op de sterrenkaart. De rechte klimming daarentegen is beweegbaar en u kunt de uurhoek instellen met behulp van een draaibare coördinatenring. Draai de RA-schaal tot de aanduiding overeenkomt met die op de sterrenkaart. Nu kunt u eenvoudig een ander object uit de sterrenkaart kiezen en het instellen volgens de coördinaten van het object.

De twee assen van de montering zijn verantwoordelijk voor het coördinatenstelsel aan de hemel. Stel u het hemelse coördinatenstelsel voor als een projectie op de hemelbol. Het bestaat uit vele gebogen verticale en horizontale lijnen, vergelijkbaar met de geografische coördinaten van de aarde.

Als de parallactisch opgestelde telescoop is uitgelijnd met Polaris, kunt u nu elk object instellen. Aangezien de aarde draait, hoeft u de draaiing van de aarde alleen maar te compenseren met de fijne beweging van de rechte klimming om een bepaalde ster in het centrum van het beeldveld te houden. U hoeft de declinatie niet te veranderen.

Het is veel gemakkelijker met motoren, want dan hoeft u de draaiing van de aarde niet eens met de hand te compenseren, maar kunt u de motoren hun werk laten doen. In de regel heeft u tevens een elektronisch besturingssysteem.

Voor astrofotografie moet de montering iets nauwkeuriger worden uitgelijnd dan alleen op Polaris. Aangezien de noordelijke hemelpool niet precies op de positie van Polaris staat, maar er ongeveer 0,5° vanaf zit, kan dit leiden tot afwijkingen over een langere periode. Voor dit doel kan het beste de poolzoekertelescoop worden gebruikt, die in veel monteringen optioneel kan worden ingebouwd.

Een bijzonder vernuftig en tegelijkertijd eenvoudig principe is de Dobson-montering. Het doel was om een zo groot mogelijke telescoop op een montering te krijgen tegen een redelijke prijs. Dat is ook gelukt.

Een Newton-telescoop staat op een houten kist en kan vrij in azimut (breedte) en hoogte worden bewogen. De constructie van de box is vrij eenvoudig: hij bestaat uit slechts een paar onderdelen die u volgens het Ikea-principe in elkaar zet.

Voor een gemakkelijke verplaatsing is de telescoop of box voorzien van glij- en scharnierlagers. Op die manier kunt u de telescoop meestal met één vinger in elke gewenste stand brengen.

Dobson-telescopen combineren grote lensopeningen met ongeëvenaard lage prijzen. Als u de telescoop wilt vervoeren, is er geen instrument dat dat zo gemakkelijk maakt als een Dobson. Til de tubus uit de rockerbox en er liggen twee telescooponderdelen voor u. De telescoop is net zo makkelijk weer in elkaar te zetten.

Of het nu in het veld is of bij u voor de deur - gewoon opstellen en gaan. Dat is de eenvoud van een Dobson-montering. En het heeft ontelbare fans onder amateurastronomen.

Natuurlijk zijn er ook nadelen aan deze telescoop. Nadelen die echter geen echte nadelen zijn, als u weet waar u een Dobson-telescoop voor gebruikt. Want één ding is duidelijk: dit is een instrument voor visuele waarnemers.

Astrofotografie, bijvoorbeeld, is niet mogelijk met de Dobson-telescoop. Zelfs bij zeer sterke vergrotingen, bv. bij het waarnemen van planeten, zal het vrij moeilijk zijn om het object in het beeldveld te houden. Er zijn echter "dobsonauten" die de optimale techniek hebben gevonden voor planeetwaarnemingen met hoge vergroting.