Astronomie met een verrekijker

Telescoop of verrekijker? Waarom niet allebei? Sommige objecten zijn met een verrekijker zelfs nog leuker. En u bent er altijd sneller mee.

Jas aan, verrekijker in de hand, naar buiten gaan en naar de sterren kijken. Benodigde tijd: twee minuten. Maar doe dat met een telescoop. Benodigde tijd: eerder 30 minuten. Minstens. Qua tijd wint de verrekijker altijd en u gebruikt elk moment voor astronomie. Hoe klinkt dat in de oren?

Een verrekijker wordt vaak onderschat als astronomisch instrument. Toch kunnen ze prachtige waarneemervaringen opleveren, of u ze nu gebruikt voor de duur van een gat in de wolken in uw voortuin of tijdens een nachtelijke waarneming op een bergtop.

In dit artikel leert u:

• waarom een verrekijker een geweldige aanvulling is op een telescoop
• wat u ermee aan de hemel kunt waarnemen
• welke verrekijkers bijzonder geschikt zijn voor astronomie
• concrete aanbevelingen voor allround astroverrekijkers
• welke verrekijkers een telescoop (bijna) kunnen vervangen

Telescopen en verrekijkers hebben elk hun eigen sterke en zwakke punten. Geen van beide kan de ander vervangen. Maar ze vullen elkaar perfect aan!

1. De telescoop voor in de jaszak

In tegenstelling tot een telescoop is een verrekijker klein en past hij in elk soort bagage. Dit is een voordeel wanneer u op reis gaat: Want u hebt niet altijd zin om de hele kofferbak vol astronomische apparatuur in te pakken.

2. Meer overzicht aan de hemel

Met een gezichtsveld van 5-6° kunt u met de verrekijker zelfs omvangrijke hemelobjecten ontspannen bekijken, ingebed in hun omgeving. De telescoop stokt zelfs met 2" oculairen op een goede 2° - minder dan de helft van het gezichtsveld! Dit betekent dat sterrenhopen zoals de Plejaden en Hyaden een object blijven waarvan je alleen met een verrekijker ten volle kunt genieten.

3. Oriënteren zonder ondersteboven te staan

Vooral in het begin van onze astro-carrière hebben we de neiging te vergeten dat we een omgekeerd of zijdelings gekeerd beeld in het oculair zien. Dit kan verwarring veroorzaken wanneer we naar boven kijken met een sterrenkaart in de hand. De verrekijker toont de hemel rechtop en zijdelings correct en helpt bij de oriëntatie - een trouwe metgezel voor de waarnemingsavond op uw favoriete locatie.

4. Twee ogen zien meer

Beide ogen gebruiken voor het waarnemen is heerlijk ontspannend. U hoeft niet te knijpen of één oog te bedekken, de beeldindruk is natuurlijk en levendig. Details worden beter waargenomen omdat het ene oog de aberraties van het andere oog kan compenseren, wat resulteert in een betere gezichtsscherpte en een hogere resolutie.

Waar bereikt de verrekijker zijn grenzen? Op planeten zijn geen details te onderscheiden, ze worden veel te klein afgebeeld. Planeten of maankraters zijn het domein van telescopen. Hier is veel vergroting nodig om details te zien. En voor zwakke deep-sky objecten, die afhankelijk zijn van het verzamelvermogen van grote openingen, is de telescoop ook in het voordeel. Maar heldere deep-sky objecten kunnen er echt geweldig uitzien met een verrekijker!

Er zijn meer dan honderd objecten aan de nachtelijke hemel die u met een verrekijker kunt waarnemen. Open sterrenhopen, heldere nevels en sommige sterrenstelsels zijn prachtige doelwitten. Op een zwoele zomernacht met een verrekijker door de Melkweg zwerven is een van de leukste bezigheden die men zich kan voorstellen. Er zijn ook veel dubbelsterren voor verrekijkers. Een statief helpt om het beeld te stabiliseren en de twee componenten uit elkaar te houden.

Als u geen hoge vergroting of grote opening nodig hebt, is het de moeite waard een verrekijker te proberen. Enkele voorbeelden?

Plejaden met wow-effect

De heldere sterrenhoop de Plejaden is duidelijk zichtbaar met het blote oog en is een prachtig gezicht in een verrekijker met een vergroting van 10x. Tientallen fonkelende sterren omlijst door het delicate blauw van de heldere hoofdsterren. Als u iemand enthousiast wilt maken voor sterrenkunde, laat hem dan de Plejaden zien met een verrekijker. Er is waarschijnlijk geen ander object met zo'n "wow-effect".

De Hemelse Kribbe

De sterrenhoop M44, op ongeveer 610 lichtjaar afstand, heeft de mooie namen Praesaepe, Hemelse Kribbe of Bijenkorf-sterrenhoop. Het is na de Plejaden de helderste sterrenhoop en staat het dichtst bij de aarde. In donkere gebieden is Praesaepe met het blote oog te zien, maar alleen met een verrekijker valt de sterrenhoop in afzonderlijke sterren uiteen.

Dubbelster Mizar en Alcor

De beroemdste dubbelster aan de nachtelijke hemel is te vinden in het sterrenbeeld de Grote Beer. Richt op de middelste ster van de steel van het steelpannetje en dan verschijnt diens begeleider Alcor, die met een verrekijker gemakkelijk te onderscheiden is. Met een 20x80 verrekijker ontdekt u een verrassing: Mizar is zelf een dubbelstersysteem. Op een statief zult u de tweede component kunnen herkennen.

Regulus in de Leeuw

Al iets uitdagender is Regulus, de helderste ster van het sterrenbeeld Leeuw. Wist u dat hij een dubbelster is? U kunt hem waarnemen met uw verrekijker. Regulus is ongeveer 3,5 keer zo groot als de zon en is een blauwwitte ster met een oppervlaktetemperatuur van 12.000 Kelvin. De gasbol, op 77 lichtjaar afstand, draait in slechts 15 uur om zijn eigen as en is daarom duidelijk afgeplat. Op een afstand van 175″ vinden we een 8 mag heldere oranje begeleider die te zien is met een 10Χ50 verrekijker.

Meer waarnemingsdoelen vindt u hier:

Astronomie met een verrekijker: De 10 mooiste objecten aan de voorjaarshemel

Veel huishoudens hebben wel ergens een verrekijker liggen. Als u er al een bezit, is dit een goede plek om te beginnen. Daarmee kan u vanavond al aan de slag, en u ziet beslist meer dan met het blote oog!

Toch zijn natuurlijk niet alle verrekijkers even goed voor het kijken naar de hemel. Welke kenmerken kwalificeren een verrekijker voor astronomie?

Alleen voor de donkere hemel: de klassieke 7x50

De klassieke 7x50 verrekijker met porroprisma's is erg populair. Verrekijkers van dit ontwerp zijn log en niet altijd even licht, maar ze zijn toch gemakkelijk met de losse hand te gebruiken en de kleinere vergroting houdt het beeld stabiel. Voor astronomie is de lens echter maar beperkt geschikt, omdat daarvoor een echt donkere hemel nodig is. Waarom?

Meer opening: licht verzamelen voor een helderder beeld

De perfecte sterrenkijker is een compromis tussen tegenstrijdige eisen. Ten eerste is er de opening, d.w.z. de diameter van de voorste lenzen of objectieven. Bij verrekijkers is dit het tweede getal: 50 mm in het geval van onze 7x50. Meer opening betekent meer lichtverzamelend vermogen, u ziet meer sterren en zwakkere objecten. Dat is op het eerste gezicht goed. Waar zit het addertje onder het gras?

Het licht moet zijn weg naar het oog vinden.

Als de diameter van de voorste lens toeneemt, neemt ook de uittredepupil toe. Dit is de kleine lichtschijf die u in het oculair kunt zien wanneer u het objectief op een gelijkmatig helder oppervlak zoals de bewolkte hemel richt. Deze uittredepupil mag niet groter zijn dan de opening van uw oog, anders blokkeert uw pupil de uittredende lichtstraal en maakt u dus niet optimaal gebruik van de opening van de verrekijker. Wie wil er nu een verrekijker van 50 mm bij zich hebben om alleen maar met 40 mm te observeren? Nog onaangenamer is het tweede effect van grote uittredepupillen: de hemel wordt helderder, zwakke sterren en nevels vallen weg. Om deze reden vereist onze 7x50 met zijn 7mm uittredepupillen een echt goede Alpenhemel.

De mix van diafragma en vergroting doet het hem.

Hoe kunt u de uittredepupil kleiner maken? Met meer vergroting, het eerste getal op de verrekijker. Met een 10x50, dus een vergroting van 10x, wordt de grootte van de uittredepupil teruggebracht tot een eenvoudig bruikbare 5 mm. Dat is om nog een andere reden zinvol: de opening van de oogpupil is beperkt en neemt voortdurend af met het ouder worden. Voor de meeste mensen mag de uittredepupil daarom niet groter zijn dan 5 mm.

Hoge vergrotingen alleen met statief

Een vergroting van 10x kan nog steeds uit de losse hand worden gebruikt, maar de lens is niet zo gemakkelijk stil te houden als een 7x; de geringste trilling van de hand is merkbaar als beeldonvastheid. Meer dan 10x is voor de meeste waarnemers uit de losse hand waarschijnlijk niet haalbaar; wat aan details wordt gewonnen, wordt tenietgedaan door de onvastheid van het beeld. Dit is waar een adapter waarmee u de kijker op een fotostatief kunt plaatsen van pas komt.

Hoe het gezichtsveld bepalen

Elke verrekijker heeft een bepaald gezichtsveld; dit is vooraf bepaald door het optische ontwerp. Hoe groter het gezichtsveld, hoe meer hemel u door het oculair kunt zien. Het gezichtsveld wordt aangegeven in meters op een afstand van duizend meter, bijvoorbeeld 124m gezichtsveld op een afstand van 1000m. In telescopen wordt deze hoek "gezichtsveld" genoemd en gegeven in graden. Omrekenen is geen probleem: deel daarvoor het gezichtsveld in meters op 1000 meter door de factor 17,5, want 1° komt overeen met 17,5 meter op 1000 meter afstand. De verrekijker met 124 m beeldveld op 1.000 m afstand in ons voorbeeld overziet dus een veld van ruim 7° in de hemel, een uitstekende prestatie!

Er zijn nog andere kenmerken voor een goede verrekijker

Naast het gezichtsveld zijn er nog andere belangrijke kwaliteitscriteria die goede van middelmatige verrekijkers onderscheiden. Lichttransmissie, kleuraberratie en scherpte aan de rand van het beeld zijn van grote invloed op het waarneemplezier - en op wat u uiteindelijk echt te zien krijgt in het oculair. Als u deze kenmerken kent, kunt u snel de juiste verrekijker vinden!

Meer over de optische kwaliteit van verrekijkers in onze verrekijker-kennis sectie

Naast de bovenstaande kenmerken kunnen wij u enkele zeer specifieke aanbevelingen doen. Besluit of u meer een allround verrekijker wilt die geschikt is voor astronomie of een die duidelijk gericht is op astronomie - in dit laatste geval moet u rekening houden dat u een statiefadapter en een fotostatief nodig zult hebben.

42 mm dakkantverrekijker: de allround astro-verrekijker

Met de 8x42 dakkantverrekijker heeft u een geweldige allround astro-verrekijker die compact is, gemakkelijk te vervoeren en vast te houden en door de matige vergroting weinig gevoelig is voor beeldvervorming. Met ruim 5 mm blijft de uittredepupil binnen een bruikbaar bereik, zelfs bij een heldere voorstedelijke hemel. Onze aanrader als u de verrekijker ook voor natuurobservatie wilt gebruiken.

8x42 verrekijker in onze shop

Dankzij het dakkantontwerp is de verrekijker zo compact en licht dat u zich aan een vergroting van 10x kunt wagen. Idealiter probeert u hem uit voordat u hem koopt om te zien of u deze vergroting nog stevig kunt vasthouden. De uittredepupil daalt tot ruim 4 mm en u ziet meer details, bijvoorbeeld op de maan.

10x42 verrekijker in onze shop

Een expert bij donkere hemel is de 8x56, deze verzamelt bijna twee keer zoveel licht als een 8x42. De uittredepupil kan oplopen tot 7 mm.

50mm porro-verrekijker: het sterrenkanon

10x50 porro-verrekijkers zijn echte "sterrenkanonnen". Door hun hogere vergroting en hun gewicht zijn ze niet zo gemakkelijk stabiel te houden als een 8x42 dakkantverrekijker. Met een statief of lens op laten ze veel details zien in sterrenhopen zoals de Plejaden en Praesaepe. De uittredepupil is 5 mm, dus voorstedelijke hemels zijn ook hier geen probleem.

10x50 verrekijkers in onze shop

Meer details ziet u met een 12x50 Porro verrekijker, maar hier is waarnemen uit de losse hand nog nauwelijks zinvol. De uittredepupil daalt tot een goede 4mm, resolutie en gedetailleerdheid zijn enorm. Zorg wel dat u een statiefadapter en een statief in uw tas heeft zitten, anders gooit beeldonvastheid roet in het eten!

12x50 verrekijkers in onze shop

Een verdere verhoging van de resolutie wordt bereikt met een grote astronomische verrekijker. Hier neemt u altijd met een statief waar; sommige verrekijkers hebben een beeldhoek van 45° of 90° en zijn ook geschikt om dicht bij het zenit waar te nemen.

Großferngläser: Das Nonplusultra der Fernglas-Astronomie

Ferngläser mit 70mm Öffnung oder mehr sammeln richtig viel Licht, ein 70mm Fernglas fast doppelt so viel wie eins mit 50mm Öffnung. Die große Öffnung hat noch einen weiteren Vorteil: ein höheres Auflösungsvermögen. Das hilft zum Beispiel bei der Beobachtung von Doppelsternen.

Großferngläser vergrößern deutlich höher als Allround-Gläser, Vergrößerungen von 15x oder 20x sind gängig und helfen, die Austrittspupille in Schach zu halten. Ein 15x70 Großfernglas hat eine Austrittspupille von 4,6mm, nicht viel größer ein 10x42 Allround-Glas mit 4,2mm. Damit sind auch diese Gläser unter aufgehelltem Himmel nutzbar.

Hoch vergrößernde Gläser sollten Sie unbedingt mit einem Stativ nutzen, um den Detailreichtum auch wirklich wahrnehmen zu können und nicht durch Bildunruhe wieder zu verschenken. Ein Adapter ist bei den meisten Großferngläsern integriert oder nachrüstbar, für leichtere Gläser ist ein Fotostativ ausreichend. Für schwere Großferngläser empfehlen wir ein stabiles Stativ mit einem Video-Neiger oder noch besser mit einer Gabelmontierung.

70-80mm Großferngläser bei uns im Shop

Stative

Video-Neiger

Entschärft Objekte in Zenitnähe: Der Winkeleinblick für Hobbyastronomen

Mit einem Allround- oder Kompaktfernglas, Stativadapter und Fotostativ gehen Sie gut ausgerüstet auf Nachthimmel-Safari. Das Bild steht ruhig und knackscharf, eine helle Freude. Zumindest so lange Ihre Ziele nicht allzu hoch am Himmel stehen. Denn dann merken Sie schnell: Mit einem Fernglas nach oben in den Zenit zu blicken ist alles andere als komfortabel. Dabei ist eine angenehme Körperhaltung für die Beobachtung genauso wichtig wie eine gute Optik. Wer entspannt beobachtet, erkennt einfach mehr.

Die Lösung dieses Problems sind Ferngläser mit 45° oder 90° Winkeleinblick. Solche Großferngläser, die feinfühlig nachführbar auf einer stabilen Gabelmontierung und einem schweren Dreibeinstativ ruhen, sind die Königsklasse für die entspannte zweiäugige Beobachtung. Der Himmel steht Ihnen vom Horizont bis zum Zenit offen, Vergrößerungen von 20x bis 40x zeigen eine Welt voller Details. Diese Instrumente sind allerdings nichts für die Westentasche und in Bezug auf Transport und Preis auf Augenhöhe mit Teleskopen. Es wundert nicht, dass für manche Beobachter so ein Großfernglas das Teleskop sogar ersetzen kann!

100mm Großferngläser bei uns im Shop

Gabelmontierungen

Sind Sie bereit für den Einstieg in das binokulare Astro-Vergnügen? Mit unserer Checkliste sind Sie bei der Auswahl Ihres Fernglases auf der sicheren Seite:

• Öffnung: Für die freihändige Beobachtung 42bis 50mm, mit Fotostativ 70 bis 80mm, mit stabiler Gabelmontierung bis 100mm
• Vergrößerung: Für die freihändige Beobachtung 8x bis 10x, höhere Vergrößerungen mit Stativ, bei Großferngläsern bis 40x
• Austrittspupille 4 bis 5mm, für dunklen Alpenhimmel bis 7mm *
• Möglichst großes Sehfeld (ideal sind 6° oder mehr) **
• Hochwertige Vergütung der Linsen und Prismen für maximale Lichttransmission
• Gewinde für einen Stativadapter vorhanden
• 45° oder besser 90° Winkeleinblick für entspanntes Beobachten mit Großferngläsern

* Austrittspupille = Öffnung/Vergrößerung, für ein 10x50 wäre das 50/10 = 5mm

** Teilen Sie die Zahl der Meter auf 1.000 Meter durch 17,5, um das Sehfeld in ° zu erhalten