Polowanie na "spadające gwiazdy"

Technika rejestracji meteorów

W ciągu roku obserwujemy wiele rojów meteorów. Jaki jest najlepszy sposób na zarejestrowanie tych krótkotrwałych zjawisk świetlnych?

W ciągu roku występuje wiele różnych rojów meteorów, w czasie których obserwujemy wzmożoną liczbę zjawisk zwanych "spadającymi gwiazdami". Do najbardziej znanych i największych należą Geminidy w grudniu, Kwadrantydy w styczniu i Perseidy w sierpniu, które dają zwykle najwięcej zjawisk. Jaki jest jednak najlepszy sposób na zarejestowanie tych krótkotrwałych zjawisk świetlnych?

Przyczyną powstawania zjawiska meteoru są drobne cząsteczki pozostawione w przestrzeni międzyplanetarnej np. przez komety. Trafiają one do atmosfery ziemskiej z prędkościami względnymi od około 20km/s do 70km/s. Zjawisko tarcia je spowalnia i mocno rozgrzewa, powodując świecenie cząsteczek powietrza. Powstałe w ten sposób smugi świetlne widoczne są jedynie przez ułamki sekund. To sprawia, że stanową one silny kontrast dla praktycznie każdego innego motywu astrofotograficznego. Co więcej, możliwe jest jedynie zgrubne przewidzenie spodziewanej częstotliwości zjawiska, ale to, gdzie pojawią się pojedyncze meteory na niebie jest nie do przewidzenia. Skierowanie aparatu w konkretnym kierunku na niewiele się więc zda – to swego rodzaju "lucky imaging". Niemniej jednak, pewne parametry można zoptymalizować, aby zwiększyć prawdopodobieństwo szczęśliwego trafienia lepiej je zarejestrować.

Pierwszy ważny czynnik nie ma nic wspólnego z techniką: jak to często bywa w astronomii, należy znaleźć miejsce, które jest jak najciemniejsze. Szczególnie w kierunku, w którym chcesz fotografować z powodu pięknego widoku z elementami krajobrazu czy wyraźnego gwiazdozbioru, należy unikać łun od pobliskich miast. W tym celu przyda się sprawdzenie mapy zanieczyszczenia światem (LP). Fotografowanie meteorów jest w zasadzie proste: chodzi o rejestrację dużego wycinka nieba przez długi czas. Wymaga to więc niewielkiego nakładu technicznego – w zasadzie, podobnie jak w przypadku fotografii śladów gwiazd, wystarczy aparat na statywie fotograficznym. Miejmy nadzieję, że na zdjęciu, oprócz śladów gwiazd, zarejestruje się jeden czy dwa meteory. Takie zdjęcia można również ozdobić malowniczymi elementami krajobrazu widocznymi na horyzoncie. Jeśli jednak za tło ma służyć piękny gwiazdozbiór lub Droga Mleczna, mają tu sens również ekspozycje z prowadzeniem.

Ponieważ meteory są zjawiskami krótkotrwałymi, matryca aparatu musi w krótkim czasie zarejestrować jak najwięcej światła. Dlatego światłosilny obiektyw jest tu prawdopodobnie najważniejszym punktem do rozważenia. Optymalne są wartości przysłony większe niż f/2.8. Zwykle konieczne jest przysłonięcie nawet najdroższych obiektywów, by uniknąć aberracji przy krawędziach i w narożnikach zdjęcia. Rekompensujemy to po prostu dłuższym czasem naświetlania. Tu nie mamy tego luksusu, więc przysłona powinna być w pełni otwarta.

Aby uzyskać jak największe prawdopodobieństwo trafienia, należy fotografować jak największy wycinek nieba, dlatego zaleca się stosowanie obiektywów szerokokątnych o ogniskowej 24mm lub krótszej. Obiektywy typu "rybie oko" to ciekawa opcja, ponieważ mogą one pokazać całe niebo. Jednak w ich przypadku zwykle trzeba zaakceptować kompromis jeśli chodzi o przysłonę – nie ma tu nic lepszego niż f/2.8.

Aparat, w zależności od modelu, może pracować w trybie manualnym (M) lub bezpośrednio w trybie Bulb (B), co zapewnia pełną kontrolę nad wszystkimi ważnymi parametrami. W przypadku czułości optymalne jest ustawienie wartości ISO między 800 a 3200. Dla uzyskania możliwie najlepszej jakości obrazu należy ustawić format pliku na RAW. Ponadto należy wyłączyć wewnętrzną redukcję szumów. Należy również przełączyć obiektyw na tryb manualny i w razie potrzeby wyłączyć dostępną stabilizację obrazu. Na koniec należy starannie ustawić ostrość, ponieaż nawet nieznaczna nieostrość obrazu sprawi, że słabsze meteory nie będą widoczne. Najprostszym sposobem na ustawienie ostrości jest najpierw ustawienie skali odległości na obiektywie na nieskończoność. W drugim kroku jasne gwiazdy lub odległe obiekty na horyzoncie posłużą za cele do precyzyjnego ustawienia ostrości za pomocą podglądu na żywo na wyświetlaczu aparatu przy maksymalnym zoomie.

Ze względu na nieprzewidywalność meteorów, konieczna jest rejestracja wycinka nieba przez jak najdłuższy czas. Najlepszym na to sposobem jest skorzystanie z programowalnego wyzwalacza do wykonania serii ekspozycji z kilkuminutowym czasem naświetlania każda. Im ciemniejsze jest niebo, tym dłużej można naświetlać, a optymalny czas ekspozycji należy dopasować metodą prób i błędów.

Z reguły potrzeba wielu ekspozycji, by w końcu piękny meteor wpadł w nasze sieci. Dlatego fotografowanie meteorów wymaga przede wszystkim cierpliwości. Nie ma sensu "gonić" za meteorami, bo to, że kilka jasnych meteorów przeleciało tuż obok pola widzenia aparatu, wcale nie oznacza, że tak będzie zawsze!

Podczas obróbki zdjęć warto je zestackować, by wszystkie zarejestrowane meteory widoczne były razem na zdjęciu. Robi się to analogicznie do zdjęć śladów gwiazd w "trybie maksymalnym", tzn. dla każdego piksela bierze się zawsze najjaśniejsze wartości. Do tego zadania polecamy program Startrails, którego obsługa jest całkowicie intuicyjna. Na koniec pozostaje życzyć powodzenia!

Autor: Mario Weigand / Licencja: Oculum-Verlag GmbH