Nasadki kątowe i optyka odwracająca

Aby móc prowadzić komfortowe obserwacje refraktorem lub teleskopem Schmidta-Cassegraina, potrzebujesz lustrzanej nasadki kątowej lub pryzmatu Amiciego.

Podczas obserwacji nieba przez refraktor lub teleskop Schmidta-Cassegraina, wyciąg okularowy skierowany jest ku dołowi. Abyś podczas obserwacji nie musiał się wykrzywiać lub klękać, możesz wykorzystać lustrzaną nasadkę kątową lub pryzmat Amiciego. Wiązka światła skierowana pod kątem 90° w górę zapewnia wygodne obserwacje.

Pryzmat dachowy - jak nazwa wskazuje - ma kształt, jak dach domu. Krawędź tego dachu jest ustawiona pod kątem 45°, tak aby powierzchnie dachu były skierowane w stronę obiektywu. Gdy wiązka światła trafia na pryzmat, po dwóch odbiciach zostaje odchylona o 90° i dociera do okularu. Obraz jest prosty (góra na górze, lewo po lewej)

W nieco inny sposób działa lustrzana nasadka kątowa. Wyposażona jest ona w lustro, które ustawione jest w korpusie dokładnie pod kątem 45°. Obraz będzie zamieniony stronami (góra na górze, ale lewo po prawej) Zatem nasadka pryzmatyczna i lustrzana działają zupełnie inaczej

Zalety i wady w skrócie:

• tor optyczny w pryzmacie jest nieco dłuższy,
• gorszej jakości pryzmaty mogą wprowadzać aberrację chromatyczną,
• w przypadku nasadek lustrzanych ważne jest, by miały wysoki stopień odbicia.

Każdy, kto kiedykolwiek patrzył przez refraktor bez nasadki kątowej, zauważył, że:

Refraktor daje obraz odwrócony "do góry nogami". Jedynie wykorzystanie nasadki kątowej pryzmatycznej lub lustrzanej pozwala na obserwacje obiektu nie odwróconego.

Odwrócony obraz w lunecie może być irytujący podczas prób namierzenia wybranego obiektu na niebie. Odruchowo przesuwasz teleskop w kierunku odwrotnym do zamierzonego. Jednak przy nabraniu odrobiny wprawy, nie stanowi to problemu.

Refraktor prosty bez nasadki kątowej

• obraz jest odrócony "do góry nogami"

Refraktor z pryzmatem Amiciego 45°

• obraz jest prosty i nieodwrócony

Refraktor z lustrzaną nasadką kątową 90°

• obraz jest prosty, ale odwrócony stronami (lustrzanie)

Teleskop Newtona

• obraz jest odwrócony "do góry nogami" (brak możliwości użycia nasadki kątowej)

Teleskop Newtona z optyką odwracającą

• obraz jest prosty i nieodwrócony

Teleskop Schmidta-Cassegraina i Maksutowa-Cassegraina

• obraz jest odwrócony "do góry nogami"

Schmidt-Cassergrain i Maksutow-Cassergrain z lustrzaną nasadką kątową 90°

• obraz jest prosty, ale odwrócony stronami (lustrzanie)

Optyka odwracająca działa podobnie jak pryzmat Amiciego. Również odwraca obraz stojący "do góry nogami", dzięki czemu teleskop astronomiczny można używać także do obserwacji ziemskich. Taka optyka często nie jest pojedynczą soczewką, a układem kilku. Z reguły składa się ona z czterech soczewek, sklejonych po dwie w dwóch grupach. Układ sklejony może składać się z jednej soczewki płasko-wklęsłej i jednej soczewki dwuwypukłej. Każdy układ jest zatem achromatem. Zdefiniowany odstęp między nimi, oprócz odwrócenia obrazu, skutkuje także współczynnikiem powiększenia wynoszącym zwykle 1,5x. W podstawowym stopniu skorygowana jest tu aberracja chromatyczna.

Ten system odwracający jest jednak jedynie kompromisem. Często niekorzystnie zmienia on skalę obrazu. Ponadto, soczewki z reguły nie mają powłok, więc należy liczyć się ze stratami światła. Istniają jednak również wysokiej jakości systemy, których wydajność optyczna jest dobra, a soczewki są w pełni powlekane powłokami.