Spotting scope

Spotting scopes zijn compacte telescopen met een sterke vergroting voor het waarnemen op grote afstanden. Wat is er nog meer te weten?

Een telescoop met sterke vergroting. Toepassingsgebieden zijn het observeren op grote afstand en het bekijken van details op middellange afstand (bijvoorbeeld voor het bekijken van schietschijven voor sportschutters of het mikken op wild voor jagers).
Spotting scopes zijn monoculaire telescopen met vergrotingen tussen ongeveer 20 en 80, afhankelijk van het oculair dat u gebruikt. Ze worden altijd gebruikt wanneer het nodig is om grotere afstanden te overzien of om de natuur te observeren in grote open gebieden. Het klassieke toepassingsgebied zijn grote wateroppervlakten. Een spotting scope is ideaal voor het observeren van langzaam bewegende objecten, zoals zwemmende eenden, ganzen, futen, meeuwen, aalscholvers of andere watervogels. Door de hoge vergroting is het gezichtsveld vrij klein.
Anderzijds maakt de optiek het mogelijk details te zien die met een verrekijker gemist zouden worden. Hoe groot is de witte vlek op de buitenste (tiende) slagpen van de grote meeuw die daar op een afstand van 400 of 500 m zwemt? Is het een mediterrane meeuw of een steppemeeuw? Misschien tilt hij een uitgestrekte poot uit het water tijdens het poetsen, en kunt u zien of die lichtgeel of intens geel van kleur is. Is het hoofd meer zuiver wit of heeft het een donkere streep? Moderne optiek met gecoate lenzen stelt u in staat identificatieproblemen op te lossen die vroeger onopgelost bleven.
Het mooie van waarnemen met een spotting scope is ook dat je de dieren niet hoeft te storen omdat je op grote afstand van ze kunt blijven. Het observeren van zeldzame roofvogels (zeearend, steenarend, slechtvalk) in hun nest zou onverantwoord zijn als u alleen met een gewone verrekijker zou zijn uitgerust. Op grote afstand (> 1.000 m) stoort u ze niet en kunt u toch deelnemen aan het gezinsleven van deze interessante grote vogels omdat u het komen en gaan op het nest nog tot in detail kunt waarnemen.

Meestal vindt u twee getallen op uw spotting scope, bijvoorbeeld "40x62" of "15x50". De eerste waarde geeft altijd de vergroting aan, de tweede de diameter van het objectief in millimeters. Een verrekijker met de specificaties "40x62" vergroot dus 40 keer en het objectief (de uitgangsopening van de verrekijker) heeft een diameter van 62 millimeter. De vergrotingsfactor 40 betekent dat u een vogel die 40 meter van u vandaan zit, ziet alsof hij één meter van u verwijderd is.

Welke vergrotingen zijn gebruikelijk in spotting scopes?

• Gewoonlijk is 30x gebruikelijk bij een vaste vergroting, terwijl variabele vergrotingen variëren van 15x tot 60x
• U kunt het voorwerp gemakkelijker vinden met een lage vergroting en het dan nauwkeuriger bekijken met een hogere vergroting

Een belangrijk criterium bij de aankoop van een spotting scope is de lichtintensiteit. De belangrijkste indicator van hoe lichtintens een toestel is, is in de eerste plaats de objectiefdiameter, dus het tweede getal in de specificatie van uw toestel. Als u buiten bent bij wisselende lichtomstandigheden, kiest u het best voor een spotting scope met een objectiefdiameter van minstens 80 mm. Hoe groter de objectieflens, hoe meer licht er in de spotting scope valt.
De lichtsterkte hangt echter ook af van de kwaliteit van het verwerkte glas en de coating, maar vooral van de vergroting die u kiest. Hogere vergrotingen "kosten" licht, dat wil zeggen dat het beeld donkerder wordt naarmate u een hogere vergrotingsfactor instelt.

Hier geldt hetzelfde principe als voor alle andere geavanceerde apparatuur: als u topkwaliteit wilt gebruiken, mag u niet bang zijn om geld te investeren in een spotting scope van een topmerk, bijvoorbeeld van ZEISS of Swarovski. Dergelijke toestellen kosten tussen 1.500 en ruim 2.000 euro, maar ze gaan ook een leven lang mee. Als u weet dat u uw telescoop vaak buiten zult gebruiken onder wisselende weersomstandigheden, doet u er goed aan niet op de verkeerde plaats te besparen.
Voor beginners die nog niet weten of vogels kijken een levenslange passie zal worden, volstaat het een toestel van middelmatige kwaliteit aan te schaffen dat overdag uitstekende resultaten geeft wanneer de zon schijnt en nog goede tot bevredigende resultaten bij bewolkte hemel. Dergelijke spotting scopes zijn verkrijgbaar in prijsklassen tussen ca. 200 en 500 euro.
De doorslaggevende factor bij de aankoop van een telescoop is, zoals altijd, hoe, wanneer en hoe vaak u hem wilt gebruiken. Denk aan autorijden als een vergelijking: de buitendienstmedewerker die 100.000 kilometer per jaar aflegt, zal met reden zeker meer in zijn auto investeren dan de persoon die slechts af en toe onderweg is en die misschien besluit een goedkope auto te kopen die ook technisch in orde en betrouwbaar is, maar misschien niet het model bij uitstek is voor lange-afstandsrijders.

De meeste mensen zijn nog in staat om verrekijkers met een vergroting van 10x of zelfs 12x stabiel en zonder trillen vast te houden. Bij een spotting scope met zijn veel hogere vergroting is dit natuurlijk niet aan de orde. Hier hebt u een statief nodig waarop de telescoop is gemonteerd, zodat deze in alle richtingen kan worden bewogen. Of u nu de voorkeur geeft aan een technisch meer geavanceerde balkop- of een roterende kantelkopmontage, is eigenlijk van ondergeschikt belang. Het is het beste om beide uit te proberen en te kiezen voor het systeem waar u zich het prettigst bij voelt.
Beide systemen bieden uiteraard de mogelijkheid om de telescoop in een bepaalde stand vast te zetten als hij eenmaal is geselecteerd. Dit is handig als u een interessante vogel lang wilt observeren of aan een collega-waarnemer wilt laten zien. (Kijk eens door mijn spotting scope, ik heb de roodhalsfuut voor je ingesteld!) In de meeste gevallen volstaat een handbeweging om de vergrendeling op te heffen en de spotting scope weer te laten kantelen en zwenken, bijvoorbeeld als de waargenomen watervogel plotseling opvliegt of gewoon "uit beeld" zwemt. Goede metalen driepootstatieven zijn verkrijgbaar voor prijzen vanaf ongeveer 50 euro; bal- of kantelkoppen kosten tussen 30 en 50 euro.
Een andere belangrijke factor is het gewicht. Houten statieven zijn zeer stabiel, maar zwaar. Zij zijn bijzonder geschikt voor stationair gebruik, zelfs in water. Metaal, vooral aluminium, combineert een laag gewicht met een grote stabiliteit (belangrijk in winderige omstandigheden!). Al wie zijn telescoop en statief over langere afstanden meeneemt, is zeker dankbaar voor elke gram die hij aan gewicht kan besparen. Het summum in dit opzicht zijn statieven van koolstofvezel (carbon), die echter ook een hogere prijs hebben.

Nee, het doel van een spotting scope is anders dan dat van een verrekijker. Ambitieuze waarnemers gebruiken daarom vaak beide. De verrekijker met zijn relatief grote gezichtsveld is geschikt voor het scannen van het luchtruim of bijvoorbeeld voor het inspecteren van de rand van een bos of een waterplas om te zien of zich daar interessante vogels bevinden. Met andere woorden, het wordt gebruikt voor oriëntatie in de ruimte. Als de afstanden klein zijn of als u zich in gesloten landschappen (bos, kreupelhout) bevindt, is een verrekijker vaak al voldoende.
Als u echter een interessant object hebt ontdekt om te observeren, vooral in open landschappen, kan het zeer de moeite waard zijn om het met de spotting scope met hoge vergroting dichterbij te halen en meer in detail te bekijken.
Natuurlijk kunt u ook bewegende vogels volgen met spotting scopes. Dit vergt echter enige oefening vanwege het kleinere gezichtsveld. Het is niet zo gemakkelijk om een vogel die snel wegvliegt in beeld te houden door er met de telescoop achteraan te pannen. Het vertrouwen in het vinden van een vogel in de lucht of het "vasthouden" van een vliegende vogel neemt echter toe naarmate je het vaker doet, omdat de vertrouwdheid met de bediening van het mechanisme mettertijd een automatisme wordt (vergelijkbaar met autorijden: bij het schakelen kijkt de beginner nog naar de versnellingspook en "zoekt" de juiste versnelling, de ervaren bestuurder doet dat automatisch). Zie ook onze FAQ's over vogels kijken.

De kwaliteit van een spotting scope hangt af van vele aspecten. Naast het aantal gebruikte lenzen, de oppervlaktecoatings, de lenshouders, het materiaal van de behuizing en de constructie van de oculairen, is ook het gebruikte type glas een belangrijke factor. Voor hoogwaardige telescopen worden vaak flouridehoudende speciale glazen met speciale brekingsindex gebruikt. Deze glazen zijn duur om te vervaardigen en moeilijk om te bewerken, maar zij leveren aanzienlijk betere resultaten op het gebied van kleur- en veldcorrectie dan optiek van gewoon glas.
Spotting scopes met eenvoudig glas hebben zichtbare blauwe randen vanaf een vergroting van 30x, terwijl optieken met speciaal glas meestal kleurzuiver zijn tot 60x. Merken in het topsegment zoals ZEISS, Swarovski, Leica, Optolyth en Kowa-Prominar gebruiken vaak speciaal glas zonder dit te vermelden. Intussen worden echter ook spotting scopes met speciaal glas in het middensegment geleverd door Leupold, Omegon, Meopta, Minox, Celestron, Meade, Vixen, Nikon en enkele andere fabrikanten.
Om deze modellen te onderscheiden van de normale glasversies, gebruiken de fabrikanten vaak de afkortingen HD voor high-definition glas en ED voor extra-low-dispersion glas. Optieken met ED/HD-glas leveren een aanzienlijk betere kwaliteit, maar zijn ook aanzienlijk duurder.