Okulary dla początkujących
W przypadku teleskopów dla początkujących, w ofercie dostępne są zwykle zestawy, które powinny zaspokoić przynajmniej podstawowe wymagania.
Jednak ze względu na silną konkurencję, producenci zmuszeni są dodawać do zestawów jedynie najbardziej podstawowe akcesoria, najczęściej miernej jakości.
Zwykle jest to jeden lub dwa okulary, które dają jedynie niskie powiększenie. Okulary do wysokich powiększeń o akceptowalnej jakości i nie są objęte w cenie zestawu.
Nie należy oszczędzać na okularach. Okular to połowa teleskopu. Bez dobrego okularu teleskop nie osiągnie możliwości, które wynikają z jego konstrukcji. Ogólna zasada mówi, że na akcesoria należy przeznaczyć około 50% ceny teleskopu.
Jakie powiększenie?
Ważnym parametrem przy wyborze okularu jest światłosiła teleskopu. Światłosiłę obliczamy dzieląc ogniskową przez średnicę obiektywu. W przypadku teleskopu o aperturze 150mm i ogniskowej 1200mm światłosiła wynosi 1:8 (f/8). Okular dający maksymalne powiększenie ma ogniskową wynoszącą połowę światłosiły. W naszym przykładzie wyniosłaby ona 4mm.
Oprócz powiększenia maksymalnego, istnieje tak zwane powiększenie optymalne. Ogniskowa okularu dającego powiększenie optymalne odpowiada wartości światłosiły. W naszym przykładzie byłoby to 8mm. Teoria mówi także o powiększeniu minimalnym. Ogniskowa okularu dającego powiększenie minimalne odpowiada 7-krotności światłosiły. W naszym przykładzie byłoby to 7x8, czyli 56mm.
Praktyka często jednak różni się od teorii. Tak też jest i w tym przypadku. Zarówno powiększenie maksymalne, jak i minimalne są z reguły niemal bezużyteczne. Turbulencje powietrza, teleskop i wiek obserwatora sprawiają, że wymagane są korekty. Z reguły ogniskowa okularu do powiększenia maksymalnego powinna być o jeden lub dwa milimetry dłuższa. Przy obliczaniu ogniskowej okularu do powiększenia minimalnego, w przypadku zanieczyszczonego światłem nieba, bezpiecznie jest przyjąć 5-krotność światłosiły.
Obowiązują również poniższe zasady:
- ogniskowa do powiększenia maksymalnego w mm = światłosiła/2 + 1mm,
- ogniskowa do powiększenia idealnego w mm = światłosiła w mm,
- ogniskowa do powiększenia minimalnego w mm = 5 x światłosiła.
Między powiększeniem minimalnym a idealnym jest duży przeskok. Dlatego sensownie jest kupić również okular pośredni, o ogniskowej równej dwukrotności światłosiły. Z takim okularem osiągniesz zwykle najlepszą tzw. widoczność graniczną do obserwacji obiektów głębokiego nieba. Powiększenie minimalne najlepiej sprawdza się w przypadku obserwacji rozległych mgławic i namierzania obiektów. Powiększenie idealne i maksymalne dają najlepsze rezultaty podczas obserwacji Księżyca i planet.
Najlepszy okular
Na rynku dostępnych jest wiele różnych serii okularów, które spełniają różnorodne wymagania. Optymalny okular oferuje szerokie pole, dobrą ostrość w osi i przy krawędzi, dobrą korekcję aberracji chromatycznej, niewielki astygmatyzm i komę, małą dystorsję, wysoką tarnsmisję, wysoką ergonomię obserwacji i w idealnym przypadku powinien kosztować grosze. Oczywiście, to tak nie działa i dlatego należy szukać kompromisów w zależności od budżetu.
Hity okularowe
Do wysokich i średnich powiększeń z niższej półki cenowej polecamy okulary Omegon Flatfield ED, a – dla osób noszących okulary korekcyjne – serię Omegon LE Planetary. Dobry wyborem ze średniej półki są okulary Baader Morpheus. Najwyższą półkę zajmują bardzo dobre serie okularów Pentax XW i TeleVue Delos.
Do niskich powiększeń polecamy w średnim segmencie cenowym okulary asferyczne Baader Hyperion (o ogniskowych 31mm i 36mm). Segment high-end to ponownie serie Pentax XW i TeleVue Delos, gdzie dłuższe ogniskowe przejmuje seria TeleVue Nagler.
Ogromna gama serii okularów nie pozwala, by w tak krótkim zarysie odpowiednio ocenić wszystkie typy konstrukcji. Z biegiem lat doświadczeni obserwatorzy często rozwijają bardzo różne preferencje. Można je dobrze określić podczas zlotów astronomicznych. Wiosną i jesienią niemal w każdy weekend gdzieś w terenie ma miejsce spotkanie miłośników astronomii, na którym można zdobyć praktyczne doświadczenie. Oczywiście służymy także indywidualnymi poradami!
Autor: Bernd Gährken
Bernd jest specjalistą w dziedzinie astrofotografii. Dzięki swoim obserwacjom wciąż odkrywa nowe możliwości dla oddanych miłośników astronomii.
Bernd studiował zarządzenie w biznesie i pracował dla nas wcześniej jako doradca klienta w zakresie systemów teleskopowych. Dzięki wieloletniemu doświadczeniu w dziedzinie astronomii i ogromnemu zaangażowaniu, np. w monachijskim Publicznym Obserwatorium Astronomicznym, jako autor różnych artykułów oraz jako prelegent na konferencjach, z pewnością nie jest anonimowy na scenie astronomii amatorskiej.