Jak wybrać odpowiednie okulary.

Bez okularów nie ma obserwacji wizualnych. Ale jakie okulary dobrze sprawdzą się w moim teleskopie - i ile ich właściwie potrzebuję?

Czy wiesz, że francuski astronom Adrien Auzout powiedział, że chce zbudować teleskop o długości 300 metrów, bo ma nadzieję uzyskać tak wysokie powiększenie, by móc obserwować zwierzęta na Księżycu? W XVII wieku idea teleskopu o wysokim powiększeniu była powszechna.
Pokazuje to, że zawsze snuliśmy marzenia o obserwacjach obiektów we Wszechświecie w wysokim powiększeniu.
Spotykamy je każdego dnia, słuchamy i współczujemy im - osobom, które źle dobrały okulary. Ale Ty, dzięki naszej strategii, od razu podejmiesz właściwą decyzję.

Jeśli już zastanawialeś się jak możliwie najszybciej i najprościej wybrać odpowiednie okulary bez wertowania ton książek lub gubienia się w gąszczu teorii i wzorów, to Ten artykuł jest dla Ciebie.

Jeśli zapamiętasz te podstawy, zawsze dobierzesz właściwe okulary do każdego teleskopu.

Ogniskowa teleskopu / ogniskowa okularu

Jeśli chodzi o rozmiary okularów, należy zwrócić uwagę jedynie na kilka rzeczy. Okulary dostępne są głównie w dwóch rozmiarach, znormalizowanych pod kątem teleskopów astronomicznych. Oznacza to, że wystarczy zamocować okular w wyciągu okularowym i gotowe!

Ale czy to naprawdę takie proste?

Grube z efektem "Wow!"

Średnica tulei mocującej okularów zwykle podawana jest w calach, a nie w milimetrach. Okulary w standardzie 2" mają średnicę 50,8mm i oferują wspaniałe widoki przy małych powiększeniach. Wybieramy je, jeśli chcemy namierzać obiekty, obserwować rozległe kątowo cele na niebie, czy cieszyć się szerokimi kadrami. Jeśli po raz pierwszy chcesz spojrzeć przez taki okular, uważąj: zwykle dopiero tekeskopy o średnicy obiektywu od 150-200mm wyposażone są w wyciąg okularowy 2".

Cienkie

Mniejsze okulary 1,25" o średnicy tulei 31,7mm to standard, a ich proste konstrukcje są zazwyczaj dołączane jako akcesoria do teleskopu. Okulary 1,25" używane są do średnich i wysokich powiększeń i przydają się podczas obserwacji kraterów księżycowych, planet czy gromad kulistych.

Każdy obiekt wymaga innego powiększenia, ale jakie jest odpowiednie dla danego obiektu?

Na początek zwróć uwagę na kilka dobrych okularów, 3 lub 4 okulary zapewnią dobry start, o ile wybierzesz niskie, średnie i nieco wyższe powiększenie. W zasadzie możesz je wykorzystać do całej gamy obiektów astronomicznych. Lepiej mieć trzy bardzo dobre okulary dające ostre i kontrastowe obrazy, niż siedem przeciętnej jakości.

Źrenica wyjściowa to wiązka światła, która wychodzi z okularu i wpada do oka. Zwykle widzimy ją jako mały, jasny krążek w okularze, patrząc na niego z odległości trzydziestu centymetrów. Źrenica wyjściowa, zwana też w skrócie ŹW, staje się dla nasz ważnym parametrem, jeśli chcemy obliczyć jakich okularów potrzebujemy dla wybranych obiektów.

A oto zależność: ŹW = apertura teleskopu / powiększenie

I odwrotnie: im mniejsza ŹW, tym większe powiększenie.

Będziemy jeszcze potrzebować ŹW, więc pamiętajmy o niej.

Nie potrzebujesz niczego więcej. Dlaczego? Ponieważ pozwala to na pokrycie szerokiego zakresu powiększeń i obserwacje wszystkich typów obiektów. Kolejne okulary jedynie poprawiają pokrycie tego zakresu.

Minimum

Niskie powiększenie jest ważniejsze niż wysokie. Istnieje jednak dolna granica, poniżej której obserwacje nie mają sensu. Jest to powiększenie minimalne. Wybierz na nie okular o możliwie najdłuższej ogniskowej. Jeśli masz wyciąg okularowy 2", użyj okularu 2", który zapewnia zwykle szerokie pole widzenia, a jeśli masz mniejszy wyciąg, użyj okularu 1,25".

Jak obliczyć powiększenie minimalne: apertura teleskopu w mm / 7

Spójrzmy na przykład. Jeśli masz teleskop o aperturze 200mm, powiększenie minimalne wynosi 28x. Kombinacja z okularem dającym takie powiększenie da źrenicę wyjściową (ŹW) 7mm.

Jest to również średnica wiązki światła wychodzącej z okularu i trafiającej do oka. Uwaga: siedem milimetrów to dokładnie tyle, ile maksymalne otwarcie źrenicy ludzkiego oka. W przypadku większej ŹW nasza źrenica stałaby się przysłoną i część światła byłaby utracona.

Wskazówka 1:

Nie musisz wybierać do swojego teleskopu okularu, który daje dokładnie powiększenie minimalne. Wystarczy, jeśli będzie to dla Ciebie punkt wyjścia i na jego podstawie wybierzesz okular o niskim powiększeniu.

Wskazówka 2:
Zawsze korzystaj z tego okularu podczas namierzania obiektów, ponieważ małe powiększenie zapewnia szerokie pole widzenia. Dzięki okularowi szerokokątnego możesz jeszcze bardziej poszerzyć pole widzenia. Małe powiększenia nadają się również do galaktyk, gromad otwartych i mgławic wodorowych.

Powiększenie optymalne

W przypadku powiększeń średnich i wyższych, które osiągają i wykorzystują teoretyczną zdolność rozdzielczą teleskopu, mówimy o powiększeniu optymalnym lub korzystnym. Osiągamy je, jeśli wiązka światła wychodząca z okularu ma średnicę od 0,7mm do 0,8mm. 

Powiększając dalej, nie zyskujemy na szczegółowości, a jedynie na wielkości obiektu.

Powiększenie optymalne: apertura / 0,8

Wskazówka:

W przypadku teleskopu o średnicy 200mm powiększenie optymalne wynosi 285x. Uznaj je za orientacyjne. Dobrze sprawdza się w obserwacjach planet czy mgławic planetarnych.

Powiększenie maksymalne

Tu często pojawiają się różnice zdań. Jak daleko można lub powinno posunąć się w powiększeniu? Powiedzmy tu jeszcze raz o źrenicy wyjściowej: jeśli wyniesie ona 0,5mm, osiągamy powiększenie graniczne teleskopu.

Zasada mówi: apertura obiektywu x 2

Wskazówka:

Teleskop 200mm osiąga maksymalne powiększenie przy 400x. Jednak w praktyce ma ono sens bardzo rzadko. Obraz jest ciemniejszy niż przy niskim powiększeniu, nadaje się jedynie do jasnych obiektów. A seeing powinien być idealny. Jeśli nie ma idealnych warunków, taki okular leży zwykle w walizce.

Teraz jesteśmy gotowi do wyboru odpowiednich okularów.

Do wyboru odpowiedniego okularu potrzebujemy jeszcze czegoś: apertury i ogniskowej teleskopu. Z tych dwóch wartości wynika światłosiła. Przykład: teleskop 200mm o ogniskowej 1000mm ma światłosiłę f/5.

Obliczenie różnych powiększeń - a w tym przypadku także ogniskowych - jest bardzo proste:

Minimalną ogniskową obliczymy ze wzoru 7 x f/5. W przypadku teleskopu 200mm f/5 byłby to okular o ogniskowej 35mm. W praktyce niemal nikt nie osiąga otwarcia źrenicy oka 7mm, więc lepiej odjąć jeszcze 1-2mm z ogniskowej. Dlatego naszym wynikiem jest 33mm i ŹW 6,6mm.

Ogniskową optymalną obliczamy… Moment, nie musisz jej obliczać, bo odpowiada dokładnie światłosile. W przypadku f/5 jest to 5mm.

Powiększenie maksymalne wyliczysz z prostego wzoru: światłosiła / 2. W przypadku naszego teleskopu 200/1000mm da je okular o ogniskowej 2,5mm.

Ważne jest by wiedzieć, co można obserować z daną ogniskową. W przypadku rozległych mgławic możliwe są małe powiększenia dające ŹW 7-6mm, a jeśli mgławica jest bardzo jasna, można zejść do 4-3,5mm. Gromady otwarte i galaktyki najlepiej obserwować przy ŹW pomiędzy 3,5mm a 1,5mm. W przypadku gromad kulistych powiększenie może być wyższe, dające ŹW pomiędzy 1,5mm a 1mm. Na gwiazdach podwójnych możesz jeszcze bardziej podbić powiększenie, przy ŹW pomiędzy 0,7mm a 0,5mm. Przejrzysta tabela prezentuje proste wzory na powiększenie dla danego obiektu.

Nie kupuj siedmiu okularów niskiej jakości. Lepiej kup trzy lub cztery dobre okulary. Prawda jest taka, że dopiero wtedy Twój teleskop pokaże pełnię swoich możliwości.

Zwróć uwagę na wystarczająco duży odstęp źrenicy, dobrą ostrość przy krawędzi pola widzenia, dość szerokie pole widzenia i wysoką transmisję światła.

Na początek weź okular dający niskie powiększenie w okolicy minimalnego zakresu, powiększenie średnie dające ŹW około 1,5mm i powiększenie wysokie dające ŹW około 0,8mm.

W przypadku teleskopu 200mm daje to powiększenia 28-, 133- i 250-krotne. Zwierząt na Księżycu nie zobaczysz, ale jeśli nie chcesz się potwornie zawieść, dobierz dobre lub doskonałe okulary i zrezygnuj z tych, dołączonych do zestawu.

W tym celu trzeba zainwestować co najmniej 400 zł i więcej na okular. Ale uwierz: każda nocna obserwacja będzie wspaniałym przeżyciem, które będzie Cię zachwycać jeszcze za dnia.

Marcus jest oddanym amatorem astronomii, autorem tekstów, youtuberem i miłośnikiem nocnego nieba. Od 2006 roku pomaga innym w wyborze odpowiedniego teleskopu - dziś poprzez teksty i filmy.

Jako wielki miłośnik kawy, pod rozgwieżdżonym niebem najchętniej miałby pod ręką swój ekspres do kawy.