Perełki na wzburzonym morzu

Przy zachodniej krawędzi Księżyca, 11 dni po nowiu można podziwiać dwa niezwykłe cele obserwacyjne.

Pośrodku Oceanus Procellarum (Ocean Burz) znajduje się swoisty rodzaj płaskowyżu przypominającego wyspę. Na nim leżą dwa niezwykłe księżycowe cele obserwacyjne, które terminator mija 11. dnia po nowiu i można je wtedy obserowować w optymalnych warunkach: góra pierścieniowa Aristarchus o średnicy 46 km, oraz przylegająca do niej Vallis Schröteri (Dolina Schrötera).

W teleskopie Aristarchus wydaje się ostro zarysowany i jakby wybity z księżycowego gruntu. Szczególnie ciekawe są wewnętrzne stoki ścian, pokryte wzorem z ciemnych pasów i jasnych pól. Warto tu zajrzeć przy dobrym seeingu z wyższym powiększeniem. Bardzo dobry stan zachowania krateru sugeruje jego młody wiek, który na podstawie aktualnych danych szacuje się na zaledwie 200 milionów lat.

Aristarchusa charakteryzują dwie cechy szczególne. Materiał w jego wnętrzu jest najjaśniejszą skałą na widocznej stronie Księżyca, a Aristarchus jest regionem o największej liczbie obserwowanych "księżycowych zjawisk przejściowych" ("Lunar Transient Phenomena", LTP). Są to rzadkie, krótkotrwałe rozjaśnienia, przyciemnienia, czy zmiany kolorów, które można zaobserować na pewnych obszarach powierzchni Księżyca, dla których jak dotąd nie ma jasnego wytłumaczenia. Aristarchus ma jasny układ promieni, który rozciąga się do 150 km głównie w kierunku południowo-wschodnim. Ze względu na nierównomierny rozkład wyrzuconego materiału można przyjąć, że uderzenie w powierzchnię Księżyca nastąpiło pod niewielkim kątem. Na korzyść tej tezy przemawia również wzniesienie centralne, nieco przesunięte względem środka.

Dolina Schrötera o długości 185 km jest najdłuższą z tak zwanych krętych dolin na Księżycu. Formacje te przypominają ziemskie cieki rzeczne. W rzeczywistości, przez te kanały płynęła pod ziemią lawa, a ich strop w końcu się zawalił. Początek przepływu lawy, który stworzył Vallis Schröteri, leży na północny wschód od krateru Herodotus o średnicy 35 km. W tym miejscu znajduje się depresja oraz wybrzuszenie bruzdy o trafnej nazwie Głowa Kobry. Niewielki, przypominający krater, otwór doliny powstał prawdopodobnie w wyniku bogatej w gaz erupcji wulkanicznej. Vallis Schröteri w miarę swojego biegu robi zwrot o 180° na południowy zachód, kończąc na krawędzi płaskowyżu Aristarchusa przy skarpie o wysokości 1000 m. Bruzda o szerokości do 10 km w tym miejscu ma szerokość jedynie około 500 m.

Najlepsza widoczność: 11 lub 24 dni po nowiu.

Lambert Spix / Licencja: Oculum-Verlag GmbH