M3 – pierwsze samodzielne odkrycie Messiera

Gromada kulista w Psach Gończych uważana jest za pierwsze samodzielne odkrycie Charlesa Messiera. Czy uda Ci się rozdzielić ją na pojedyncze gwiazdy?

M3, gromada kulista w gwiazdozbiorze Psów Gończych, uważana jest za pierwsze samodzielne odkrycie Charlesa Messiera. 3 maja 1764 roku zanotował: "Mgławica odkryta między Wolarzem a jednym z Psów Gończych Heweliusza; nie zawiera gwiazd, jej centrum jest rozjaśnione, a jasność spada stopniowo, jest okrągła; na dobrym niebie można ją dostrzec przez teleskop 1-stopowy".

Opis Messiera pokrywa się w zasadzie z obrazem M3 obserwowanej z miasta. Nawet dziś wystarczy teleskop krótkoogniskowy o małej aperturze (od 60mm), by dostrzec tę gromadę kulistą o jasności 6,2 magnitudo i średnicy 18' jako rozmytą plamkę. Oczywiste jest jednak, że Messierowi nie udało się rozdzielić swojego obiektu na pojedyncze gwiazdy. I właśnie tutaj – przy próbie dostrzeżenia ziarnistości M3 – pojawiają się trudności dla miejskiego obserwatora.

Najpierw jednak trzeba namierzyć M3. Dzięki systemowi GoTo udaje mi się to zrobić precyzyjnie i bez korekt. Jeśli wyruszysz na poszukiwania bez takiej pomocy, przesuń się najpierw 6° na zachód od jasnej gwiazdy Arktur (α Boo) do wyraźnego trio gwiazd η, τ i 7 Boo, a następnie przeszukaj fragment nieba w kierunku północnym wypatrując mglistej tarczki.

Pomocne może być położenie M3, dokładnie w trójkącie ze słabych gwiazd, które dobrze sprawdzają się jako pomoc w ustawieniu ostrości. Jeśli precyzyjnie ustawisz ostrość w okularze i pobliskie gwiazdki będą ostre jak szpileczki, M3 dość łatwo pokaże się również jako mglisty dysk.

Tak czy inaczej, w teleskopach o małej aperturze M3 pozostaje tak mglista, jak opisał ją Messier dobre 250 lat temu. Najbardziej ekscytującym zagadnieniem obserwacji gromad kulistych z miasta pozostaje możliwość dostrzeżenia "granulacji", czyli rozdzielenia ich na pojedyncze gwiazdy. Doświadczenie pokazuje, że M3 wymaga tu co najmniej 8-calowego teleskopu zwierciadłowego i powiększenia od 160× wzwyż. Jeśli noc jest w miarę ciemna, można osiągnąć rozdzielenie stosując technikę zerkania: patrząc nieco obok dysku gromady można dostrzec pojedyncze gwiazdy wewnątrz mglistego dysku jako błyski światła.

Autor: Karl-Peter Julius / Licencja: Oculum-Verlag GmbH