M42 – różnorodność w Orionie

Region gwiazdotwórczy w sercu Mgławicy Oriona pozwala odkrywać szczegóły w strukturach mgławicowych także obserwatorom miejskim.

Mgławica Oriona M42 oferuje miejskm miłośnikom astronomii podwójne doznania obserwacyjne: z jednej strony, możliwości teleskopu, a w szczególności jego zdolność rozdzielcza, może być doskonale przetestowana na układzie wielokrotnum θ1 Orionis leżącym w jasnym regionie centralnym, zwanym Regionem Huygensa. Z drugiej strony, obszar obejmujący gwiazdy Trapezu daje szansę na wnikliwą penetrację głębokich struktur mgławicowych. Doświadczenie, którego skądinąd zwykle odmawia się obserwatorowi miejskiemu.

Obydwa można osiągnąć już za pomocą niedrogiego refraktora o aperturze 60mm, pod warunkiem zamocowania optyki na stabilnym montażu: przy 35× można wyraźnie rozdzielić trzy gwiazdy trapezu, przy 56× nawet składnik B Trapezu, o jasności od 7,9 do 8,7 mag, najsłabszy z czterech gwiazd kwartetu. Teraz także rozpoznawalny jest tak zwany "Sinus Magnus" jako ciągły ciemny obszar, ale tylko nieznacznie oddzielony od jasnego regionu centralnego.

Zmiana na refraktor o aperturze od 80mm do 100mm nie przyniesie znacząco lepszych rezultatów w rozdzieleniu gwiazd Trapezu w porównaniu do małego teleskopu, może poza wyraźniejszą separacją. Jednak w przypadku struktur mgławicowych wynik jest inny: w 80mm już przy 30× widać więcej struktur, przy 66× w regionie mgławicowym pojawiają się już delikatne jasne i ciemne obszary, które przy 85× można już zinterpretować jako małe obłoki. Jeszcze bardziej kontrastowy jest widok przez czterocalowca: obszary jasne i ciemne ujawniają jeszcze delikatniejsze struktury i oferują bardziej spójny obraz całego Regionu Huygensa.

Znaczną poprawę przynosi zmiana na teleskop w konstrukcji Cassegraina-Maksutowa o aperturze 200mm i ogniskowej 2000mm. Nawet ten instrument nie pokaże dwóch najsłabszych składników θ1 Orionis, E i F, ponieważ gwiazdy o jasności 11mag są zwykle poza zasięgiem obserwatorów miejskich, ale takiemu teleskopowi uda się rozdzielić drobne struktury obłoków jasnego obszaru mgławicowego znacznie bardziej plastycznie i lepiej skontrastowane niż w refraktorze, niezależnie od wybranego powiększenia.

Na przykład, przy 216× Region Huygensa oferuje zapierający dech w piersiach widok wypełniający pole widzenia okularu, gdzie Sinus Magnus wyróżnia się jako ciemny obszar ostro zdefiniowany przy krawędzi. Przy odrobinie cierpliwości i w bardzo dobrych warunkach nawet w obrębie ciemnego obszaru pojawiają się jaśniejsze włókna – widok, który w innym przypadku można uzyskać jedynie na zdjęciach.

W rezultacie, M42 oferuje każdemu (miejskiemu) obserwatorowi pole obserwacji trudne do pobicia w swej różnorodności – niezależnie od wykorzystanego teleskopu.

Autor: Karl-Peter Julius / Licencja: Oculum-Verlag GmbH