Wężownik

Sam gwiazdozbiór jest może niepozorny, ale kryje w sobie siedem gromad kulistych z katalogu Messiera, w tym jasną parę M10 i M12.

Na dużym obszarze nieba pomiędzy Herkulesem a Skorpionem leży rozległy gwiazdozbiór Wężownika. Nie rzuca się on w oczy i ze względu na swoje rozmiary jest mało charakterystyczny. Jak pokazują stare mapy nieba, Wężownik rzeczywiście trzyma w rękach wielkiego węża w najprawdziwszym tego słowa znaczeniu, a sam Wąż jest samodzielnym gwiazdozbiorem na niebie. Wężownik znany jest również pod swoją grecką nazwą Ophiuchus; dawniej nosił także nazwę łacińską – Serpentarius.

W tym gwiazdozbiorze zaobserwowano ostatnią supernową w naszej rodzimej Galaktyce. W październiku 1604 roku pojawiła się ona w pobliżu ξ Oph, świeciła jaśniej od najjaśniejszej gwiazdy i ostatecznie potwierdziła (kopernikańskie) wątpliwości co do niezmienności gwiaździstego nieba.

Trudno dokładnie odtworzyć pochodzenie tego gwiazdozbioru. Niektórzy historycy uważają, że związane jest z babilońskimi obserwatorami nieba sprzed około 3000 lat, według których konstelacja ta miała wyobrażać walkę bogów, Tiamat i jej wnuka Marduka. Marduk zabił pierwotną boginię o postaci węża i ją przepołowił, a z jej ciała powstały Ziemia i Niebo. W ten sposób Wężownik mógł symbolizować babiloński mit o stworzeniu. Według innej interpretacji – dla Jana Keplera najwłaściwszej – to trojański Laokoon, który przejrzał podstęp w postaci konia trojańskiego. Ale bogowie zesłali dwa węże, które udusiły ojca i jego obu synów. Podobieństwo słynnej rzeźby Grupa Laokoona do przedstawienia Wężownika jest uderzające.

Według najbardziej znanej historii, gwiazdozbiór przedstawia greckiego boga sztuki uzdrawiania. Asklepiosowi (dosłownie "wąż, który owija się wokół czegoś") lub Eskulapowi, udało się nawet przywrócić do życia zmarłego, co nie spodobało się Hadesowi z Królestwa Zmarłych. Za karę uzdrowiciel został zabity piorunem i przeniesiony na niebo. Jego symbolem jest laska opleciona przez węża, a nawet dziś laska Eskulapa jest symbolem medycyny, farmacji, zawodu lekarza i zdobi szyldy aptek.

Podobnie, jak inne gwiazdozbiory leżące w kierunku centrum Galaktyki, także Wężownik przyciągu dużą liczbą gromad gwiazd. Samych obiektów z katalogu Messiera, w postaci gromad kulistych, jest tu siedem; najjaśniejsze z nich to M10 i M12 i można je rozdzielić już w teleskopie 100mm. Dwa szczególne okazy gromad otwartych to NGC 6633 i IC 4665, ponieważ pod ciemnym niebem widoczne się już gołym okiem, ale całe swoje piękno pokazują w lornetkach.

Celem dla gołego oka jest również grupa gwiazd w kształcie litery V: gromada otwarta Melotte 186. Około 240 lat temu wyobrażano sobie tu głowę z gwiazdozbioru Byk (Ciołek) Poniatowskiego. Został on utworzony na cześć ostatniego króla Polski, ale szybko popadł w zapomnienie i nie jest już dziś jednym z 88 uznawanych gwiazdozbiorów.

Autor: Nico Schmidt / Licencja: Oculum-Verlag GmbH