M38 i jej towarzystwo

Co daje więcej radości od jednego obiektu głębokiego nieba? Dwa! Pół stopnia od M38, w tym samym polu wdzienia, znajdziemy drugą gromadę otwartą.

Choć nie jest to najjaśniejszy czy najbogatszy w gwiazdy obiekt ze słynnego trio gromad otwartych M36, M37 i M38 w gwiazdozbiorze Woźnicy, to jednak w przypadku M38 dostajemy dwie gromady w cenie jednej. Jej towarzyszka, NGC 1907, leży zaledwie pół stopnia od gromady Messiera, dlatego kiedyś podejrzewano, że może to być gromada podwójna. NGC 1907 leży w odległości około 6000 lat świetlnych, natomiast M38 leży zaledwie 3500 lat świetlnych od nas. Obie gromady otwarte liczą jednak mniej więcej 300 milionów lat.

M38 jest najbardziej na zachód wysuniętą gromadą ze słynnego trio Messiera w Woźnicy. W lornetce łatwo ją namierzyć między gwiazdami ι oraz θ Aur, a w dobrych warunkach 10×50 może już nawet ujawnić jej pierwsze gwiazdki. Mają one jasność 9 magnitudo, z najjaśniejszą 7,9mag leżącą przy północno-wschodnim skraju gromady. M38 rozciąga się na 15', co zauważył już Charles Messier dobrych 250 lat temu. Mały refraktor wystarczy, by całkowicie rozbić tę mglistą plamkę; ponad 100 gwiazd ma jasność wyższą niż 12mag.

Jej najjaśniejsze gwiazdy tworzą kształt pochylonego krzyża, czy nawet greckiej litery π. Szerokie pole widzenia bez problemu obejmuje gromadę z jej, leżącą na południe, sąsiadką.

Pół stopnia na południe od gromady Messiera leży jej towarzyszka. Pomimo niewielkiej odległości od M38, sąsiednia NGC 1907 pozostawała nieodkryta aż do roku 1787. Zaraz na początku roku znalazł ją nie kto inny, jak Wilhelm Herschel, kilka dni po swoim odkryciu najjaśniejszych księżyców Urana, Titanii i Oberona. Astronom zanotował "dość zwartą gromadę małych gwiazd, o średnicy 4 minut łuku". Do jej obserwacji nie trzeba jednak używać 20-stopowego teleskopu Herschela o aperturze 18,7 cala. Już w refraktorze 100mm NGC 1907 pokazuje "ziarnistość"; najjaśniejsze gwiazdy gromady osiągają 11,3mag. Większe apertury pokazują dwa do trzech tuzinów gwiazd.

Autor: Nico Schmidt / Licencja: Oculum-Verlag GmbH